Het woord “individu” komt uit het Latijn en betekent “een ondeelbaar geheel”. Is dat dat als je het geheel gaat opdelen dat geheel verloren gaat? Of dat je niet een onderdeel uit dat geheel kunt halen zonder gevolgen voor alle andere onderdelen? Ik denk dat alles maar ook dat elk deel bij wijze van spreken doortrokken is van dat geheel, dat je in elk deel het geheel terug zult vinden.
Ieder mens is uniek qua vingerafdruk, genetisch materiaal, bloedbeeld, stem, geur, beweging enzovoorts. En ook qua hoe hij of zij de dingen waarneemt, aanpakt want die waarneming, aanpak vloeit ook voort uit wat hij of zij heeft meegemaakt; vloeit ook voort uit het totaal van ervaring en dat ervaringstotaal is voor elk mens anders. Daarmee is ook de wereld die ik om mij heen zie deel van het individu dat ik ben. Als een deel anders is is het geheel anders.
Een mens is een individu maar de maatschappij ook. Er zijn geen delen die volkomen onafhankelijk zijn van de andere delen. Alles hangt misschien niet met alles samen maar wel veel met veel.
Individualisering is het proces waardoor mensen meer als individu in plaats van als groep in de samenleving komen te staan. Dat het ik-belang voorop staat, dat we rechten hebben maar geen plichten. En dat heeft gevolgen voor de sociale cohesie. Je zou kunnen stellen dat de maatschappij dividualiseert (‘verbrokkelt’) omdat de mens individualiseert. Maar misschien is dat te simpel:
Alle individuen zijn ondeelbare gehelen die elkaar wederzijds doordringen. Het ondeelbare geheel dat ik ben maakt terwijl je dit leest even deel uit van het ondeelbare geheel dat jij bent. Hoewel ik jouw gedachten terwijl je dit leest nooit zal kennen. De wereld is veel complexer dan de sociale wetenschappen ons voorspiegelen.
En wat is eigenlijk dat ik-belang? Dat ik rijker ben dan jij, een mooier huis heb, een duurdere auto? Dat wij meer te eten hebben dan zij, dat Europa de dingen beter voor elkaar heeft dan Afrika? Zo’n ik-belang heeft weinig oog voor het geheel. Wat ik pak om nog meer te hebben kan een ander niet meer pakken. En die zal daar als ie weinig heeft terecht een beetje boos om worden. Uiteindelijk krijgt zo’n ik-belang vanzelf zijn trekken thuis. Uiteindelijk is het ik-belang het meest gebaat bij oog voor het geheel.